Technische fiche
Lees meerLees minder- locatie
- Antwerpen
- datum
- 2016-2023
- ontwerp
- Iov. Origin architecture & engineering
- klant
- Regie Der Gebouwen
- budget
- 250.000,00€
- studiepartners
- RCR (technieken), FPC (brandveiligheid), NEY (stabiliteit)
- uitvoerders
- Artes Woudenberg, Drafab
- Status
- Uitgevoerd
- fotograaf
- Cynthia Scheire
Assisenzaal Oud Gerechtsgebouw Antwerpen
Reconversie van de assisenzaal naar ceremoniezaal in het Oud Gerechtsgebouw in Antwerpen, waarbij nieuwe ceremoniële zittribunes een precieze aanvulling vormen met de hoog decoratieve historische zaal.
De assisenzaal van het Oud Gerechtsgebouw in Antwerpen is hoogdecoratief, theatraal en ceremonieel. Ze is een fysieke neerslag van de hiërarchie binnen het Belgische juridische systeem anno negentiende eeuw. Het volledige gerechtsgebouw is opgebouwd rondom twee afzonderlijke circulatiesystemen: gangen en delen van zalen voor het publiek en verhoogde gangen en verhoogde delen van zalen voor de leden van het recht.
Door verschillende deuren op verschillende hoogtes komen verschillende mensen die op verschillende plekken gaan zitten. De gebeurtenissen die zich er afspelen ontwikkelen zich voor een belangrijk deel vanuit de betekenis en de positie van de specifieke zitplaats. De rol van een persoon wordt vereenzelvigd met zijn meubel: beklaagdenbank, jurymeubel, rechterstafel, de banken voor de pers, de banken voor toeschouwers. Vast meubilair op verhoogde podia voor zij die beslissen en los meubilair op de vloer voor de anderen, waaronder ook de beklaagde. Heel serieuze meubels in een heel serieus gebouw.
En dan vervangt de ene ceremonie de andere: een assisenzaak wordt de uitzondering. De eedaflegging van stagiair-advocaten zal er nu plaatsvinden, met de occasionele lezing. Een nieuw systeem van zij die spreken en zij die toeschouwen. De meubels dienen te worden aangepast en aangevuld. Het jurymeubel blijft behouden en dient als kloonstempel voor meer ceremoniële zittribunes. Meer volk. Meer technieken. Minder galm. Nobel, duurzaam en belangrijk is de gelijkheid van statuut. Het systeem van het verhoogde niveau met vaste meubels en het verlaagde niveau met losse meubels blijft van kracht. Alle leden op het verhoogde niveau moeten zich evenwaardig voelen, of men nu op een oud of een nieuw meubel zit.
Het bestaand jurymeubel wordt ontleed in al zijn eigenschappen en componenten. Kijken en begrijpen. En daarna naar de hand zetten. De niveaus van de tribunes worden op elkaar afgesteld. Samenhorende groepen mensen krijgen samenhorende meubelgroepen. Alles wordt opgelijnd, symmetrisch, net zoals de zaal. Doorlopende rugleuning, maar zitvlakken onderbroken door armleuningen. Een hiërarchie in de draagstructuur die de individuele zitplaats aflijnt. Want op het verhoogde niveau staan geen banken.
Opnieuw eik, zoals overal in de zaal, maar dan hedendaags, als gelamelleerde volle plaat. De decoratie zit in de plaat zelf en wordt er niet aan toegevoegd. Een assymetrische stoffering, die aan één zijde de armleuning opkruipt. Een nieuwe vloerbekleding voor heel de zaal, verder lopend op de tribunes. Rondom rond: een geperforeerde metalen plaat. De gaten worden groter daar waar ze het meest nodig zijn voor akoestiek of ventilatie. Af en toe verdwijnen de gaten en duiden ze een plek aan. Eén voor elke tribune, voor hij die mag spreken en mee de ceremonie zal leiden.
Concept & ontwerp
De assisenzaal is een hoogdecoratieve zaal in het Oud Gerechtsgebouw in Antwerpen, met marouflages (muurschilderingen op canvas), uiterst gedecoreerde eiken lambriseringen, en een inrichting met zitmeubels, balustrades en niveauverschillen die volledig in teken van de procedure van een assisenzaak staan. (Foto van voor de restauratie door Georges De Kinder)
In samenspraak met Onroerend Erfgoed worden afscheidingen en meubelstukken gedemonteerd die de nieuwe functie van de zaal in de weg staan. Nieuwe ingrepen dienen volledig reversibel aangebracht te worden in de zaal, wat betekent dat deze later terug verwijderd kunnen worden zonder een permanent spoor achter te laten op de lambrisering van de zaal. Een ceremonie is kijken naar elkaar. De meesters observeren niet enkel de student, maar ook elkaar. Op de langse as ontstaat een zichtas tussen ceremoniemeester, degenen die de ceremonie ondergaan en achteraan bijkomend publiek. De zichtassen zijn symmetrisch bedacht zoals dat altijd was in de zaal. Hetzelfde anders.
Het precies gedefinieerde programma krijgt een plaats in de zaal. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende groepen van zowel het gerecht als bezoekers, die in duidelijk afleesbare clusters moeten zitten en zich onderling gelijkwaardig dienen te voelen. Het programma: 19 plaatsen voor de magistratuur eerste Voorzitter en Kamervoorzitters, 51 plaatsen voor de Raadsheren, 36 plaatsen voor de Griffiers en Hoofdgriffier, 35 plaatsen voor de Parketmagistraten en de Procureur, 119 plaatsen voor Advocaat stagiairs centraal in de ruimte. Circulatie-patronen zijn bijzonder symbolisch geladen. Verschillende statuten hebben verschillende niveaus, verschillende paden en verschillende toegangsdeuren. Ongewenste kruisingen dienen te worden vermeden. Net als vroeger rechter, jury, beklaagde en pers elk hun toegewezen parcours en plek hadden, hebben we dit opnieuw vertaald naar de ceremonie.
Verbronsde metalen panelen boorden de tribunes af. De panelen zijn geperforeerd in een gradiënt: meer gaten waar de balustrade dikker is en minder gaten waar ze dunner is. In de dikte van de balustrade zit akoestisch isolatie die de demping van de zaal verzorgt. Een vlakke niet-geperforeerde uitsparing in de panelen duidt de zitplaats van een spreker aan. De zitjes zijn uit gelamelleerde eikpanelen vervaardigd die worden geolied om het moderne materiaal een nobele uitstraling te geven. De zitjes hebben kussens en zijn asymetrisch opgebouwd: De gewenste capaciteit kon enkel maar bereikt worden als elk zitje maar één leuning krijgt. Noodzaak wordt deugd, asymmetrie wordt spel.
Het is belangrijk dat alle plekken evenwaardig aanvoelen, of je nu op een nieuw meubel zit, of het historisch jurymeubel. Hiervoor worden het onderste en bovenste niveau als ijkpunten genomen. Iedereen zit binnen hetzelfde interval van niveaus. De constellatie en ergonomie van het jurymeubel worden vertaald naar de nieuwe en andere eisen die aan het nieuwe meubilair worden gesteld.
Werf
Stalen worden gezamenlijk gekozen en naast de bestaande materialen van de zaal gelegd. De nieuwe materialen mogen duidelijk nieuw zijn maar op een respectvolle manier en zonder hard te contrasteren met het bestaande kleurenpallet.
Links: het resultaat, rechts: de voorafgaande visualisatie van de materialen.
De onderstellen dienen structureel de volledige bezetting van de tribunes te kunnen dragen, maar zijn tevens opgebouwd uit brandvertragende (behandelde) materialen, hebben akoestisch ontkoppelde ondervloerplaten, zijn plenumruimtes voor zowel de ventilatie als verwarming van de zaal, en worden tenslotte gebruikt als holte om de bekabeling van de technieken doorheen te trekken.
Geïnteresseerd in de herbestemming van erfgoed?
Zie ook project Vliet, Station Groenendaal, Vleeshuis Antwerpen of Kerken met toekomst Diest