Werk - 047

Soberrijk

Een compacte half-open passiefwoning in een stedelijke omgeving, waarbij wordt ingezet op very-low-budget, very-low-energy, but very-high-effort.

Lees meerLees minder

Op het vel papier dat de tekening moet worden staat de tuin er al op.

Hoge grassen, twee struiken en een eik. Ergens in de jaren ’70 moet hier een rij bouwvallige arbeidershuisjes gesloopt zijn. Er bleef niets van over en er werd ook niets in de plaats gezet. Het huidige groen lijkt eerder per ongeluk ontstaan te zijn. Een accidenteel groenperk door de afwezigheid van gebouwen, niet aangelegd, niet functioneel. Recent besloot de stad om het perk dan toch maar opnieuw op te delen in kavels, en zo het bouwblok opnieuw te vervolledigen. Een zeldzaam lapje bouwgrond kwam vrij in de Muide, bij de ring van Gent. Er staan drie stevige metselwerk steunberen tegen de muur van de buur. Die worden gesloopt en het nieuwe huis komt er in de plaats. Er mag zes meter breed gebouwd worden, op het gelijkvloers tien meter diep, op de verdiepingen maar zes meter diep. Het wordt een zeer compact huis zoals de vroegere arbeidershuisjes hier dat ongetwijfeld ook waren. Naast het huis een verplicht stuk tuin, de struiken worden gesnoeid, de boom mag blijven.

Naast de tuin wordt er nu een huisje getekend.

Er is weinig geld maar veel ambitie. De woning wordt een very-low-budget, very-low-energy, but very-high-effort huis dat het maximale haalt uit de weinige middelen die er zijn. Een sobere vormgeving dringt zich op, enkele strategische ingrepen brengen ruimtelijke luxe in het verder compacte huis. Het dak van de keuken plooit omhoog langsheen een schuine balk om zo een persoonshoge verbinding tussen keuken beneden en leefruimte boven te maken. Zo begroet men vanop de mezzanine de mensen die thuiskomen, en verwelkomt men vanuit de keuken de zuiderzon die in de tussenseizoenen tot achteraan het perceel binnenvalt, doorheen het grote zitraam aan de voorgevel, doorheen de persoonshoge opening. Het dak van het hoofdvolume wordt voorzien van twee puntgevels, één vooraan en één opzij. In de hoek tussen de twee wordt er volume weggesneden, een inpandig terrasje dat licht en zicht biedt vanuit de bovenste bureauverdieping.

Het huis toont zich vanbinnen en vanbuiten eenvoudig. Zichtbare houten balken in de keuken, zichtbare betonnen predallen op de andere verdiepingen, zichtbare isolerende stenen van 50cm dik vormen de massieve buitenmuren. De toekomstige bewoners houden van mooie oude dingen. Net zoals veel van hun eigen jassen en spullen wordt er gezocht naar recuperatiespullen voor het huis. Stenen van de afgebroken steunberen worden gebruikt voor de plint van het huis en ‘overstock’ metalen golfplaten voor alles erboven. Deuren uit een Brusselse bank, een restproductie vloertegels van een kunstwerk, een roze spoelbak uit een fabriek: sanitaire toestellen en meubels geven kleur aan de sobere architectuur.

De tuin was er al eerder, en het huis is er nu ook. Als in een kindertekening staat het huis met zijn puntige dak, ad hoc ramen en rode baksteen naast een grote groene boom. Er roept iemand van op het terras naar de tuin of de barbecue al warm is. De kolen zijn nog niet wit. De zon draait zich stilaan richting de avond. De gevel trilt in het lage warme licht en lijkt zo een verstilde zee.

Werk - 047

Nieuwbouw voor een renovatiebudget

Een jong koppel stoot op een stukje grond in Gent tijdens de zoektocht naar een woning om te renoveren. We krijgen de vraag of het mogelijk zou zijn om een nieuwbouwwoning te realiseren op dit perceel, zij het dan met een renovatiebedrag. Na de haalbaarheidsstudie blijkt dat dit kan, met wat ambitie en moed om af te wijken van de klassieke gang van zaken. Uiteindelijk wordt door goede budgetcontrole, een sober ontwerp, veel recuperatie en veel zelfbouw een nieuwbouwwoning gerealiseerd die minder kost dan de aankoop van een oude woning en renovatie samen.

IMG 20230825 1927252
IMG 20230825 193225

Kindertekening

Een huis zoals een kind het zou kunnen tekenen: een boom, een tuinmuur, een gevel met ogenschijnlijk willekeurige ramen en een gek dakje. Het huis is echter geen kinderspel als het aankomt op vergaande duurzaamheid verenigen met een beperkt budget. Met typische, betaalbare bouwmethodes wordt een huis opgetrokken dat dankzij het atypisch inzetten van die technieken toch veel kwaliteit genereert.

Het ontwerp zal inzetten op drie peilers: bouwbaarheid, compactheid en duurzaamheid (zowel op vlak van energiehuishouding als materiaalgebruik). Al deze factoren samen zorgen dat het bouwbudget sterk onder controle gehouden wordt.

Compact

Het perceel en de stedenbouwkundige voorschriften leggen strenge randvoorwaarden op. De lange zijde van het perceel ligt langs de straat. Daardoor komt de tuin naast het huis te liggen en mag er maar over een breedte van 6 meter van de totale 14 meter gebouwd worden. Er wordt gekozen om de leefruimtes te bevoordelen ten opzichte van het nachtgedeelte. De leefruimtes worden extra hoog om het daglicht overal diep te laten binnen vallen. De slaapkamer, badkamer en bergingen worden gewoon volgens de norm gebouwd: 2,5 meter hoog. Het nachtgedeelte wordt ondergeschikt. Het daggedeelte krijgt alle aandacht.

047 ZZS PR Presentatieplan 6

Heel de woning gaat bovendien een halve meter de grond in. Op die manier kan het volledige programma (1 master bedroom, 2 bureauruimtes (of kinderkamers), een badkamer, een apart gastentoilet, een ruime leefruimte en ruime keuken, een wasberging, een technische berging en een aparte fietsenstalling) een plek krijgen in het gebouw zelf.

4

Bouwbaar

Het huis zal gebouwd worden met normale middelen. Geen high end dingen. Normale gordingen. Betonnen balken. Een normaal hellend dak. Toch worden al deze elementen misbruikt door ze net iets anders in te zetten dan klassiek het geval is. Een grote balk wordt schuin gelegd en trekt zo de achtergevel omhoog. De leefruimte kijkt naar de leefkeuken.

3

Er ontstaat een mezzanine-overlap tussen de verdiepingen. De ruimte wordt even dubbelhoog. Niet alleen ruimtelijk een belangrijke beweging, maar het laat ook toe dat in de tussenseizoenen licht van helemaal vooraan tot in de volledig diepte van het huis valt. De houten balken vormen een regeloppervlak. Met gewone rechte balken wordt toch een geplooid dak gelegd.

2
5

Ook het hellende dak doet iets vreemds. Doordat het vroeger dan verwacht naar binnen plooit ontstaat een inpandig terras, dat licht en zicht biedt aan de kamers die er zich langs bevinden. Het terras kijkt uit over het aangrenzende park en slorpt te voormiddagzon op. Ondanks de vorm is het dak toch gebouwd met normale middelen en volgens de opbouw van een normaal hellend dak.

047 ZSS VO 20190125 voorgevel
Zss2
Zss3

Duurzaam

Er wordt gekozen om voor de BEN-norm (Bijna Energie Neutraal) te gaan, enkele jaren voor die de standaard wordt. De BEN woning is opgebouwd uit massieve muren van 50cm dik cellenbeton. Deze muren dragen en isoleren tegelijkertijd met één materiaal. Zonder bijkomende isolatie dus, dat is dan niet meer nodig. De muren worden langs de binnenzijde in het zicht gelaten, een primeur én een budgetkeuze. De muren worden door de bouwheer zelf behandeld met een speciale cementering voor de krasbestendigheid, maar de voegen blijven zichtbaar.

Zss4
Gezien de massieve cellenbetonstenen in het zicht blijven aan de binnenzijde, wordt elektro voornamelijk uitgeslepen aan de buitenkant en dan doorgeboord naar binnen.

Duurzaamheid is echter veel breder dan voldoen aan EPB normen. Duurzaamheid gaat ook over circulariteit, soberheid van grondstoffengebruik, veel doen met weinig. De bouwheer is fan van tweedehands materialen en slaat aan het verzamelen, nog voor de werf start. Samen met de bouwheer wordt een inventaris opgesteld van de bruikbare materialen, die passen in het geheel en van goede kwaliteit zijn. Het project gebruikt onder meer recuperatiematerialen zoals de restproductietegels van een kunstinstallatie, een onversneden marmerblad voor de keuken, deuren, een oude Cubex keuken en een grote industriële lavabo. Bovendien worden ook eindereeks, B-keuze en overstockmaterialen toegepast: dit zijn materialen die lichte afwijkingen vertonen bij productie en veelal rechtstreeks naar de afvalberg gaan. De gevelstenen, isolatie en gevelbeplating werden voor een goed prijsje gered.

IMG 20181122 183815
IMG 20181122 183753
IMG 20190320 145655
IMG 20181206 191853
IMG 20190125 114401
IMG 20190615 172137
IMG 20190722 122457
IMG 20190106 121649

De trap wordt als bouwpakket uitgetekend door Marge en zelf geplaatst door de bouwheer. De trapbomen worden gelasercut uit staal en geleverd op de werf. De tredes worden verzaagd uit oude houten balken die dienden als bekisting in een prefab-betonfabriek. De cementresten zijn diep in het hout gedrongen en blijven gewoon zichtbaar in het eindresultaat.

IMG 20201115 185645
IMG 20201223 174917
IMG 20201223 172838
047 ZZS PR Presentatieplan 1
047 ZZS PR Presentatieplan 2
047 ZZS PR Presentatieplan 3
047 ZZS PR Presentatieplan 4

Geboeid door energetische hernieuwbouw?

Zie ook project Reprise